Start-up göçü, dünyada en çok merak edilen ve konuşulan konulardan biri. Güzel haber: ABD’de start-up veya şirket sahibi olmak için ABD vatandaşı olmanız gerekmiyor. Peki ya madalyonun diğer yüzü: Start-up’ınızı taşımak göründüğü kadar kolay mı?

Türkiye’de vergisel avantajlar başta olmak üzere hukuki ve finansal anlamda girişimcilere sağlanan altyapı, yatırım ve destek artarak sürüyor. Yine de, Türk start-up’lar, özellikle Silikon Vadisi’nde bir üs kurmanın, yahut operasyonlarını bütünüyle San Francisco dolaylarına taşımanın peşinde.

Neden?

“Google, Silikon Vadisi’ndeki bir araba garajından, Facebook, Harvard’daki bir yurt odasından çıkmış” romantizmi bir yana, ABD dünyanın en büyük ve entegre pazarlarından birisi. Müşteriye ve yatırımcıya ulaşmanın kolaylığı, melek yatırımcı bütçelerinin ve finansmanın yüksekliği, buna karşılık düşük oranda vergilendirme, start-up’çıları cezbetmektedir. Özellikle ABD’deki yatırımcılardan yatırım alma planınız varsa, yahut müşterileriniz, hedef kitleniz yoğunlukla ABD pazarında ise, start-up’ınızı ABD’ye taşımak sizin için iyi bir fikir olabilir.

Nedir?

Flip-up olarak tabir edilen bu süreç, basit olarak, işletmenizi Türkiye’den ABD’ye taşıma sürecini ifade eder. Flip-up ile amaçlanan, ABD pazarına girerek satışlarınızı artırmak, ülkenizde mevcut olanın ötesinde yüksek kalitede iş gücü ve yatırım olanağı aramaktır.

Nasıl?

Flip-up işlemini hayata geçirmekte kullanılan en yaygın yöntem, Türk start-up’ınızdaki yatırımcıların hisselerini, ABD’deki yeni şirketinizin hisseleri ile değiştirmesidir. Genel olarak, merkezi ABD’de olan bir şirket kurarak işe başlanır. Bunun için hâlihazırda ABD’de yerleşik bir adresinizin olmasına gerek yoktur. En çok tercih edilen şirket türü, Türkiye’deki Limited Şirket’in karşılığı diyebileceğimiz LLC (Limited Liability Company), eyalet ise Delaware’dir. Bunun sebeplerinden en önemlisi, LLC’nin sağladığı vergisel avantajlar ile şirketin borçlarından dolayı şirket ortaklarının kişisel malvarlıkları ile sorumlu tutulmamasıdır. Yatırımcı ve girişimcilerin özellikle Delaware’i tercih etmelerinin sebebi ise, bu eyaletin Şirketler Hukuku düzenlemelerinin gelişmişliği ve paydaşlar açışından tahmin edilebilirliği olarak gösterilmektedir.

Hisse değişimi, mevcut hissedarların hisselerini yeni kurulmuş ABD şirketine teklif etmesi, karşılığında da ABD şirketinden aynı sayıda hisse alması anlamına gelir. Bu işlem sonunda ABD’deki yeni şirket, Türk şirketin bütün hisselerini, yani Türk şirketi tamamen devralmış olur. ABD’deki şirkete holding veya ana şirket, Türk şirket de yavru şirket veya grup şirketi haline gelir. Bu sırada Türk hukukuna göre Türk şirketiniz ile pay sahipleri arasında yapılmış mevcut hissedarlar sözleşmeleri sona erdirilmelidir. Bunların yerine, ABD’deki şirketiniz ile pay sahipleri arasında ABD’deki şirketinizin tabi olduğu eyaletteki Şirketler Hukuku’nda hissedarlar sözleşmesine karşılık gelen anlaşmalar yapılmalıdır. Ancak elbette ki, Türk Hukuku’na göre hazırlanmış eski sözleşmelerdeki hukuki şartlar, ABD hukukunun izin verdiği ölçüde, ve şirketiniz açısından pratik ve makul olması şartıyla, yeni sözleşmeye de yansıtılmalıdır.

Flip-up için ABD vatandaşı olmanıza, hatta ABD’de oturma/çalışma izniniz bulunmasına bile gerek yoktur. Ancak unutmayın ki, ABD’de şirket sahibi olmak, tek başına, size çalışma ayrıcalıkları bahşetmez, sizi otomatik olarak “green card” sahibi yapmaz. ABD merkezli bir şirketinizin olması size green card almak noktasında avantaj sağlayabilecek olsa da, mutlaka green card sahibi olacağınızı garanti etmemektedir.

Yabancı ülke vatandaşı olarak, ABD’deki şirketinizin direktörü, Yönetim Kurulu üyesi vb olabilirsiniz. Ancak çalışma izniniz olmadan ABD’de çalışamaz, maaş alamazsınız. Hâl böyle iken, yabancı ülke vatandaşı olarak ABD’de şirket kurduğunuzda, şirketinizden yalnızca kâr payı ve şirketin tabi olduğu yasaların mümkün kılması halinde huzur hakkı alabilirsiniz. Elbette bunlar üzerinden vergi ödemek durumunda olacağınızı hatırlatmak gerekir. Vergi açısından her yıl (Form 1120 veya 1120s) beyanında bulunmanız gerekmektedir. Vergisel ayrıntıları ABD Milli Gelirler İdaresi IRS’ten öğrenebilirsiniz.

Yine belirtmek gerekir ki, ABD’deki ana şirketinizde çalışamıyor ve oradan maaş alamıyor olmanız, Türkiye’deki grup şirketinde çalışmanıza ve buradan maaş almanıza engel teşkil etmemektedir.

Flip-Up Size Uygun Mu?

Her start-up kendine özgüdür, malum. Birini başarıya götüren yöntemler, bir diğer start-up’ın felaketi olabilir. Flip-up da bu yöntemlerden biri. Peki sizin start-up’ınıza uygun mu?

Flip-up’a karar vermeden önce düşünmeniz gereken en önemli husus şüphesiz ki vergi. Flip işleminin vergisiz (tax-free) şekilde yapılması mümkün mü? Bunun yanıtı kısmen Türk hukukundaki düzenlemelere bağlı iken, kısmen de şirketinizin pay sahiplerine göre değişecektir.

İkinci olarak, elbette ki start-up’ınızın marka, patent, telif, ticari sır gibi fikri varlıklarını idareye ve geliştirmeye yönelik bir oyun planınız olmalı. Şirketinizin fikri mülkiyet unsurlarına ABD’deki holding şirket mi sahip olacak, yoksa Türkiye’deki grup şirketi mi? Yoksa fikri mülkiyet, ve diğer malvarlığı, ABD ve Türk şirket arasında belirli oranlarda paylaştırılacak mi? Uygulamada, ABD’deki yatırımcıların, şirketin fikri mülkiyetine ilişkin unsurları ABD’deki şirkete taşımak konusunda ısrarcı olduklarını görüyoruz. Özellikle start-up için her şey demek olan fikri hakların, bütünüyle ABD’deki şirkete taşınması yerine, mülkiyeti Türk şirkette bırakıp, ABD’deki şirketiniz ile Türk şirketiniz arasında bir lisans sözleşmesi yapmanız sizin için avantajlı olacaktır. Bunun için ABD’deki yatırımcılarınızla sıkı bir müzakereye girmeniz gerekebilir. Belirtmekte yarar var ki, flip-up öncesinden planlama yapılmayan durumlarda, fikri mülkiyet hakları ve bağlantılı hakların devri sırasında tahmin edilenin ötesinde vergi yükümlülükleri doğmaktadır.

Son olarak, flip-up öncesinde Türk şirketiniz ile üçüncü kişiler arasında imzalamış olduğunuz sözleşmeler varsa, bunlarda sizi kısıtlayan hükümler, yahut sözleşmenin karşı tarafından onay, rıza, izin almanız gereken durumlar olmamasına dikkat etmeniz gerekmektedir. Bu tip sözleşmelerde, örneğin gayrimenkul kirası sözleşmesinde, yer alması muhtemel olan hükümlerden biri, kiracı olan Türk şirketin yeniden yapılandırılması söz konusu olursa, kiraya verenin kira sözleşmesini sona erdirme/feshetme hakkinin bulunmasıdır. Yine, yeniden yapılandırma işlemlerinde, kiraya verene haber vermemek sözleşmeyi ihlal sebebi sayılabilmekte, bu ihlal karşılığında kiracının birkaç kira bedeli kadar cezai şart ödeme yükümlülüğü doğabilmektedir. Bu ve bunun gibi her tur ticari sözleşmenin, flip-up’a karar verme surecinde, Türk avukatlarınızca incelenmesi, sizi beklenmedik kotu sürprizlerden koruyacaktır.

Hem üçüncü kişilerle yaptığınız sözleşmeler, hem fikri mülkiyet ve diğer varlıklarınızın transferi/lisanslanması işlemleri vergi doğurabilmektedir. Bunlar, start-up’ınız büyüdükçe daha da karmaşıklaşan vergi sorunlarına yol açabilmektedir. Bu sebeple işinizi ABD’ye taşımadan önce, ve flip-up sırasında, vergi danışmanından, Türk ve ABD hukukuna ve ekosistemine hakim avukatlardan danışmanlık almanız, yeniden yapılanmanıza zarar verebilecek faktörlerin belirlenmesinde ve bertaraf edilmesinde büyük önem taşımaktadır.Top of Form

ABD Tek Alternatif Mi?

Son olarak, flip-up deyince mevcut tek seçeneğin ABD olmadığını belirtmek gerekir. San Francisco, California’dan başka, Lizbon (Portekiz), Budapeşte (Macaristan), Bangalore (Hindistan), Kigali (Ruanda), Skolkovo (Rusya) ve Shenzen (Çin) de özellikle yazılım start-up’larının yoğunlukta olduğu şehirler. Bulut bilişim ile birlikte, coğrafi sınırların tarihe gömüldüğünü unutmayın. Start-up’ ınızın gıpta ettiğiniz, hayranlık duyduğunuz şirketlerden biri haline gelebilmesi için artık belirli bir coğrafyada olmanız şart değil. Müşterilerinizin bulunduğu, hedef kitlenize ulaşabildiğiniz her yer start-up’ınızı konumlandırmak için uygun lokasyon olabilir. Yeter ki gerekli analizi doğru yapın, bu süreçte doğru uzmanlardan danışmanlık ve yardım alın.

Posted by Av. Zehra Betül Ayrancı

Istanbul Barosu'na kayitli Avukat, Marka Vekili, Hokey Federasyonu Disiplin Kurulu Uyesi, UC Berkeley (LL.M. '15), ve Bilkent Hukuk ('11) mezunu. Yogunlukla Fikri Mulkiyet ve Sozlesmeler Hukuku ile TMT ve Spor endustrilerinde faaliyet gosterir. 3 dil konusur, birkacini okur-anlar. Okunmak icin yazar, dinlenmek icin konusur, global yasar.

Leave a reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir