Bu bölümdeki genel amacımız vergi hakkındaki temel konseptleri anlamanıza destek olmak. Temel yaklaşım bakımından Tarh, Tebliğ, Tahakkuk, Tahsil yolculuğu izleniyor. Bu yolculukta, siz vergi dairesine gittiğinizde, “Benim vergim neymiş, bir hesaplayın.” dediğiniz işlem Tarh. Türleri ve detayları bulunmakla birlikte, vergiye esas olacak miktar (vergi matrahı), vergi oranıyla birlikte çarpılarak verginiz hesaplanıyor. Adınıza vergi doğduğunun size bildirilmesi süreci Tebliğ. Sizi bulamazlarsa komşularınıza da tebliğler yapılabiliyor. Tahakkuk ise tarh ve tebliğ edilen verginin, ödenmesi gereken aşamaya gelmesidir. Tahsil ise ödenmesidir. Serimize gelir vergisi ile başlıyoruz.
Gelir Vergisi
Gelir Vergisi Kanunu’na göre Ticari Kazançlar, Zirai Kazançlar, Ücretler, Serbest Meslek Kazançları, Gayrimenkul Sermaye İratları, Menkul Sermaye İratları, Diğer Kazanç ve Gelirler, gelir vergisine tabiidir. Biz girişimciler genellikle, ticari kazanç ve serbest meslek kazançları kısmıyla ilgili oluyoruz.
Gelir vergisi, artan oranlı bir vergi. Yani siz daha fazla kazandıkça, daha fazla vergi veriyorsunuz. Her sene kanun tarafından belirlenen vergi dilimleri arasından kazancınızı algılayarak verginizi ödüyorsunuz. Örnekle olması bakımından 2017 senesi tablosunu inceleyebilirsiniz:
13.000 TL’ye kadar | % 15 |
30.000 TL’nin 13.000 TL’si için 1.950 TL, fazlası | % 20 |
70.000 TL’nin 30.000 TL’si için 5.350 TL, (ücret gelirlerinde 110.000 TL’nin 30.000 TL’si için 5.350 TL), fazlası |
% 27 |
70.000 TL’den fazlasının 70.000 TL’si için 16.150 TL, (ücret gelirlerinde 110.000 TL’den fazlasının 110.000 TL’si için 26.950 TL), fazlası |
% 35 |
Örneğin Ali’nin şirketleşmemiş olan girişiminden 25.000 TL kazancı olsun. Bunun 13.000 TL’si için 1950 TL, Kalan 12.000 TL için de 2.400 TL, toplamda 4350 TL gelir vergisi ödeyecek.
Kimler vergi ödemeli sorunun cevabı mükellefiyet. İki mükellefiyet konsepti var: Tam mükellefiyet ve dar mükellefiyet. Tam mükellefler, ikametgahı Türkiye’de bulunanlar, bir senede en az altı ay Türkiye’de oturanlar, Resmi görev vb. ile Türkiye’ye gelen yabancılar tam mükellef. Bu kişiler Türkiye’de ve yurt dışında elde ettiği kazanç ve gelirler üzerinden Türkiye’de vergilendirilirler.
Türkiye’de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler de dar mükellef sayılırlar. Onlar sadece Türkiye’de elde ettiği kazanç ve gelirler üzerinden vergilendirirler. Gelir Vergisi Beyannamesi izleyen yılın Mart ayının başından 25. günü akşamına kadar verilir. Gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olması halinde izleyen yılın Şubat ayının başından 25. günü akşamına kadar verilir.