551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye göre patent/faydalı model olabilecek buluşlar için tescil başvurusu düzenlenmiştir. Başvuru öncesi herkesin mutlaka bilmesi gereken bazı temel kavramlar vardır. Önce neyin ne olduğunu öğrenerek başlayalım.
Patent: Belli bir süre ve yer ile sınırlı olmak kaydıyla üçüncü kişilerce buluş sahibinin izni olmaksızın ilgili ürünün üretilmesini, satılmasını, kullanılmasını ve ithal edilmesini engelleyen tekel haklardır. Koruma süreleri başvuru tarihi itibariyle başlar ki bu herhangi bir hukuki uyuşmazlıkta hak sahibi için çok önemlidir.
Faydalı Model: Türkiye ve Dünya’da yeni olan, sanayiye uygulanabilen buluşların sahiplerine 10 yıl ile sınırlı olmak kaydıyla buluş konusu ürünü üretme ve pazarlama hakkının tanınmasıdır. Patent verilmesine oranla hem zaman hem de masraf açısından daha elverişlidir.
| PATENT | FAYDALI MODEL | |
| MODEL YENİLİK | BAKILIR | BAKILIR |
| BULUŞ BASAMAĞI | BAKILIR | BAKILMAZ |
| SANAYİYE UYGULANABİLİRLİK | BAKILIR | BAKILIR |
| USULLER VE USULLER SONUCU ELDE EDİLEN ÜRÜNLER | KORUNUR | KORUNMAZ |
| KİMYASAL MADDELER | KORUNUR | KORUNMAZ |
| ARAŞTIRMA RAPORU / İNCELEME RAPORU | VAR | YOK |
| KORUMA SÜRESİ | 7 YIL (İNCELEMESİZ)
20 YIL (İNCELEMELİ) |
10 YIL |
İncelemeli Patent/ incelemesiz Patent ; “Patent başvuru korumasında incelemesiz ve incelemeli olmak üzere iki sistem mevcuttur. İncelemeli patent sisteminde, araştırma raporundan sonra inceleme raporu düzenlenmektedir. İncelemesiz patent sisteminde ise sadece araştırma raporu düzenlenirken inceleme raporu düzenlenmemektedir.Ayrıca incelemeli patentte buluş sahibine 20 yıl koruma sağlar incelemesiz patent koruma süresi 7 yıldır.”
Araştırma raporu bildiriminden itibaren 3 ay içerisinde sistem tercihi yapılmaz ise, incelemesiz patent verilmesi sisteminin tercih edildiği kabul edilir ve “incelemesiz sistem tercihi” yayını yapılır.
Rüçhan: Patent ve faydalı modeller başvuru yapılan ülkede koruma sağlar. Eğer başka ülkelerde de koruma sağlanması isteniyorsa o ülkelere de başvuru yapılması gerekir. Rüçhan hakkı bu aşamada önemlidir. Rüçhan hakkı, başvuru sahibinin Paris Sözleşmesine taraf olan ülkelerinden herhangi birinde yaptığı başvurudan itibaren 12 ay içinde, sözleşmeye taraf başka ülkelerde de başvuru yaparak tarih önceliği avantajından yararlanır. Başvuru yapılan ülkelerde araştırma-inceleme raporu düzenlenirken, o ülkeye başvuru yapılan tarih değil, ilk başvurunun yapıldığı ülkedeki tarih esas alınmaktadır. Bu süreye dikkat edilmesi gerekir, hak düşürücü bir süredir.
Sergiden Doğan Rüçhan Hakkı: Türkiye veya Paris Sözleşmesi’ne taraf ülkelerde açılan resmi sergilerde patent veya faydalı model belgeli ürünü sergilen buluş sahibi, başka bir ülkede aynı patent veya faydalı model belgesi almak için yaptığı başvuruda teşhir tarihinden başlamak üzere yine 12 ay rüçhan hakkına sahiptir.
Patentlenebilirlik Kriterleri nelerdir?
Bilinenin aksine her buluş patentlenemez. Bir buluşun patentlenebilmesi, patent korumasından faydalanabilmesi için ‘yenilik’, ‘buluş basamağı’ ve ‘sanayiye uygulanabilirlik’ kriterlerine sahip olması gerekir. O güne kadar var olan Tekniğin Bilinen Durumu’nu aşan bir seviyede olması gerekir, yani konusunda uzman kişinin kolayca düşünüp ortaya koyamayacağı bir durum olmalıdır. Ayrıca yazılı, sözlü veya başka bir şekilde kamuya açıklanmamış olmalıdır.
Patentlenebilirlik kriterlerine sahip bir buluş var, peki patent isteme hakkı kimindir?
Buluşu yapan veya onun haleflerine ait olan bir haktır. Bu hakkın başkalarına devri mümkündür. Eğer birden fazla kişice buluş yapılmışsa aksi taraflarca kararlaştırılmadıkça müşterek bir haktır.
Aynı buluş konusu birden çok kişice aynı zamanda patent istemine konu oluyorsa, patent isteme hakkı daha önce başvuru yapana veya rüçhan hakkı olana aittir.
Patent almak için ilk başvuran kişi, aksi sabit oluncaya kadar patent isteme hakkına sahiptir!
Buluşum Patent Verilecek Konular Kapsamında mı?
Yukarıda da belirttiğim gibi her buluş patentlenemez, patentleme kriterlerine sahip olması gerekir. Bunun yanı sıra KHK ile açıkça düzenlenmiş koruma kapsamı dışında buluşlar vardır.
551 Sayılı KHK’nın 6. maddesine göre buluş niteliğinde olmadığından patent verilemeyecek konular şunlardır:
- Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları (Bölme işlemi için bir kısayol metodu buluş değildir. Ancak, bu metoda göre çalışan bir hesap makinası buluş olabilir)
- Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar (Dil öğrenme yöntemi buluş değildir. Ancak dil öğretmek için yeni bir cihaz buluş olabilir.)
- Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımları ( Bir kumaş üzerindeki desene patent verilmezken bu deseni kumaşa uygulayan cihaz veya yöntem buluş olabilir)
- Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller (Tek başına bir bilginin içeriğinin sunumu veya bir taşıyıcı üzerine kaydedilmiş bilginin sunumu buluş değildir. Örneğin, bir cihazın kullanım kılavuzu buluş değildir. Ancak, bilgiyi sunan projeksiyon cihazı vb. yeni bir buluş olabilir)
- İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan, hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri (Ancak, bu usullerin herhangi birinde kullanılan terkip ve maddeler ile bunların Üretim usulleri buluş olabilir)
Bunlara ek olarak aynı KHK da, buluş niteliğine sahip olmasına rağmen patentle korunamayacak buluşlarda düzenlenmişti. Bunlar;
- Konusu kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar (insan klonlama yöntemi vb. korunabilir buluş değildir),
- Bitki çeşitleri veya hayvan ırkları ile bitki veya hayvan üretimine yönelik esas olarak biyolojik işlemlerdir.
