Projeleri gerçekleştirirken tasarım, yazılım, pazarlama gibi sayısız zorlu aşamalardan geçmekteyiz. Sorunlarla karşılaşmamak için elimizden geleni yapmamıza rağmen ve hatta her şey yolundayken bir anda çeşitli hukuki sorunlarla yüzleşmek zorunda kalabiliriz. Bu yazımda sizlere projenizin herhangi bir sürecinde ihtiyaç duyduğunuz materyalleri internet ortamından bulup kullandığınız zaman nelere dikkat etmeniz gerektiğini anlatmaya çalışacağım.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre; herhangi bir eserin kullanımı, ilgili eser sahibinden izin alınmasına bağlıdır. Bu izin kullanım, çoğaltım, yayma, umuma iletim ve değiştirme gibi hakların kullanımına ilişkili olmalıdır.
İhlale konu olabilecek eser çeşitlerini, tasarımların yapımı esnasında kullanılan yazı tipleri, görseller ve ses ve müzik eserleri gibi örnekleyebiliriz. Tabi ki de bunlarla sınırlı olmamak üzere 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda sayılan herhangi bir eser için de aynı şeyleri söylemememiz mümkündür.
Bu nedenle size ait olmayan bir eseri, eser sahibinden izin almadan kullanmak istiyorsanız bazı hususlara dikkat etmeniz gerekir. Şöyle ki;
Bahsettiğimiz tasarım materyallerini kullanıcılara sağlayan çeşitli platformlar bulunmaktadır. Bu platformların çoğunun sağladığı hizmet ücretlidir. Ancak hizmet ücretli olmasına rağmen bu demek değildir ki bu materyalleri dilediğiniz gibi kullanabilirsiniz. Burada dikkat edilmesi gereken genel kriterler her platformda özel olarak belirlenmiş olabilir.
Peki biz bu durumda ne yapmalıyız?
-Öncelikle platformların genellikle yardım sayfalarındaki fikri mülkiyet/telif hakları bölümlerinde bulunan koşulları incelemeniz gerekmektedir.
-Daha sonra platformlar üzerindeki eserlerin kullanımı sırasında izin verilen koşullar genellikle şu şekildedir; Kullanıma açık; kullanıma ve değiştirilmeye açık; ticari kullanıma ve değiştirilmeye açık gibi ayrılmaktadır. Bu nedenle tasarımınızı ticari bir amaç için kullanacaksanız ticari kullanıma açık filtresini seçerek arama yapmanız gerekmektedir. Eğer ki ticari amacınız yok ise (eğitim, kamu yararı gibi) kullanıma açık veya değiştirip kullanmak istiyorsanız değiştirilmeye ve kullanıma açık filtresini seçmeniz yeterli olacaktır.
Ticari kullanıma açık olarak filtreledikten sonra dikkat edilmesi gereken bir kriter daha bulunmaktadır. O da edindiğiniz materyali değiştirmeden mi yoksa değiştirerek mi kullanacağınızdır. Eğer değiştirmeden kullanmak istiyorsanız ticari kullanıma ve paylaşıma açık olarak filtre yapmanız yeterli olacaktır. Ancak değiştirerek kullanmak istiyorsanız ticari kullanıma, değiştirmeye ve paylaşıma açık olarak arama yapmanız gerekmektedir. Buradaki değiştirme işlemini geniş anlamda yorumlamak gerekmektedir. Örneğin bir fotoğrafın renklerinde değişiklik yapmak veya kırpmak, ses ve müzik eserleri üzerinde kısaltma veya ekleme yapmak bu anlamda değerlendirilmelidir.
Örneğin “herkesin bildiği ve en çok kullanılan arama motoru” kullanılarak yapacağınız bir görsel araştırmasında ayarlar bölümünden “kullanım hakları” filtresini seçerek daha güvenli arama yapabilirsiniz.
Burada dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise eser sahibine atıf yapılması gerekliliğidir. Bu durum platform üzerinde zorunlu tutulmamış olsa bile eser sahibi belirli ise kanunen yapılması zorunlu bir koşuldur. Atıl yapılması kanunen zorunlu tutulmuşsa da uygulanabilmesi oldukça zordur. Çünkü materyal bir kez internet ortamına yüklendiği anda sürekli bir dolaşım içerisine girer ve bu durumda sürekli başka kaynaklar tarafından internet ortamına aynı materyalin sunulması materyali ilk kimin internet ortamına sunduğunun bulunmasını yani asıl eser sahibinin kim olduğunun bilinmesini oldukça zorlaştırmaktadır. Bu nedenle de eser sahibi bilinememekte ve kanun hükmü yani eser sahibine atıf yapılamamaktadır.
Özetlemek gerekirse, dikkat edilmesi asıl dikkat edilmesi ve hatta özen gösterilmesi gereken husus ne istediğimizi bilerek doğru filtreleme yöntemlerini kullanarak materyal araması yapmaktır. Emin adımlarla girişiminizi gerçekleştirmek ve büyütmek mümkün. Sadece biraz daha zaman ve dikkat gerektirir.