Malum 3 Ekim 2019 tarihinde, uzun zamandır beklenen Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği Resmi Gazete’de yayımlandı. Böylelikle Sermaye Piyasası Kanunu’na getirilen ek düzenleme sonrasında düzgün bir yasal zeminimiz olmuş oldu. Yoğun KVKK ve VERBİS dönemi sonrası bu konuda bir içerik hazırlamakta biraz geciktim. Twitter’da flood olarak hazırladığım bu içeriği sitede ancak paylaşabildiğim için özür dilerim. Kafa karışıklığını ortadan giderebilmek adına: Kitlesel Fonlama yaygın bilinen ismi, Kitle Fonlaması mevzuattaki hali.
2017 yılının başlarında İstanbul Barosu Bilişim Hukuku Komisyonu sahnesinde bu tebliğe olan ihtiyacı anlatan bir konuşma yapmıştım. Biz tüm süreçleri düzenleyen bir Kitle Fonlaması Kanunu beklerken, yalnızca Sermaye Piyasası Kanunu’nda pratik fayda yaratmayan değişiklikler yapılmıştı:
Tebliğ adında da açıkça belirtiği üzere, ödül ve bağış bazlı kitle fonlaması faaliyetlerini kapsamayacak şekilde düzenlenmiş. Kredi bazlı kitle fonlaması modelinin ise adı dahi geçmemiş. SPK’da düzenlenen Kitle Fonlaması Platformu olabilmenin koşullarını da artık biliyoruz:
-Kurul tarafından listeye alınmak.
-Anonim Şirket olmak.
-Şirketin en az 1.000.000 TL sermayeye sahip olması.
-Paylarının nama yazılması.
-Şirket ana sözleşmesinin Tebliğ’e uygun olması ve esas faaliyetinin -yalnızca- kitle fonlaması platformu olmak olduğunun yazması.
-Ortakların ve yöneticilerin gerekli şartları sağlaması.
-Ticaret ünvanına Kitle Fonlaması Platformu ibaresini eklemesi.
-En az 3 kişilik Yönetim Kurulu olması.
-Bir Yatırım Komitesi oluşturması.
-İç kontrol, Risk Yönetimi, Muhasebe ve Operasyon birimlerini oluşturmuş olması.
-“Dar yetkili aracı kurumlar” için gerekli bilgi sistemleri alt yapısını oluşturması.
-Belge, kayıt ve muhasebe işlemlerini yürütecek yeterli (?) personele ulaşması.
-Merkezi Kayıt Kuruluşu’na entegre olacak altyapıyı kurması.
-Gerekli platformu oluşturması.
-Yöneticiler ve çalışanlar için bir çıkar çatışması(“conflict of interest”) politikası oluşturması ve herkesi bununla bağlaması.
– Katılım bankaları ve geniş yetkili aracı kurumlar bu şartların tamamıyla bağlı değiller.
-Tüzel kişi ortak varsa onların da tabi olduğu şartlar var.-İlk 2 sene sermaye şartı yarı olarak uygulanacakmış. (Böylelikle giriş bariyerini biraz düşürmeyi hedeflemişler. Ekosistemi genişletmesi bakımından gayet güzel bir düşünce.)
-Bazı durumlarda mesleki sorumluluk sigortası yapılması talep edilebilecekmiş.
Yönetim Kurulu
Yönetim Kurulu’nda olmak için de şartlar:
+ Daha önce iflas etmemiş olmak, konkordato yapmamak,başvuru itibariyle iflas erteleme süresi içinde olmamak.
+ Daha önce SPK tarafından faaliyet izni iptal edilen bir şirkette bundan sorumlu olmamak.
+SPK suçlarından hüküm giymemek.
+Meşhur “Banker KHK”sı sebebiyle işlem görmemek.
+Neredeyse TCK’daki çoğu suçtan hüküm giymemek.
+Dürüstlük ve itibara sahip olmak. +Bilgi suistimal ve piyasa dolandırıcılığı (“insider trading”) suçlarına karışmamak.
+En az 1 YK üyesinin de “Melek Yatırım Lisansı” şart.
Böylelikle vergisini kaynaktan kesinti yoluyla ödeyip şahsi gelir vergisi beyan etmeyen melek yatırımcıların(“Bireysel Katılım Yatırımcısı) da lisanslarının makul bir kullanım alanı olmuş olacak.Aksi halde onlar için”ben resmi bir melek yatırımcıyım” demekten başka faydası yoktu.
Yatırım Komitesi
Yatırım komitesinin de oluşum koşulları görece ağır:
-En az üç üye.
-Çoğunluk finans, girişimcilik, işletmecilik, hukuki danışmanlık, teknoloji, sanayi ve ticaret gibi alanlarda en az 5 yıl tecrübeli olmalı.
-YK ve ortak şartlarını da taşımalı.
-En az 1 üye Sermaye Piyasası Faaliyetleri Düzey 3 Lisansı’na sahip olmalı. Bununla birlikte yeni üye seçme esasları,üye adayları arasında çıkart çatışmasını engelleyecek kurallar gibi detaylar da kanun kapsamında düzenlenmiş. Haliyle değerlendirdiği girişimlere ortak olamıyorlar.
Platformun Yükümlülükleri
Platformlara birtakım yükümlülükler getirilmiş. Daha önce saymadıklarım:
+Yatırım kararını etkileyecek bilgileri kampanya + 5 yıl saklama yükümlülüğü.
+Paranın girişime ait şirketlerde blokajının sağlanması.
+Gizlilik ve hakları koruma.
+Şeffaflık.
Bununla birlikte parayı nemalandırıp nemalandırmayacakları, komisyon, ücret ve kesintileri de detaylıca Platform üzerinden duyurmak durumda kalacaklar.
+Yatırım komitesine sunmadan reddettikleri projelerin gerekçesini bildirmekle yükümlüler.
+Bitmeyen projeyle reklam yapamıyorlar.
+Yatırım komitesi projeyi kabul ederse beraberinde bir rapor da sunmak durumunda.
+Fonlama detayları da -çoğu kitle fonlaması sitesinde olduğu gibi- Platform üzerinden kamuya duyurulmak durumunda.
+Yıllık faaliyet raporları ve finansal raporlarını websitelerine yükleyecekler.
Eğer pay karşılığı kitlesel fonlama yapıyorsanız, artık ivaz karşılığı ya da kredi/borçlanma karşılığı fonlama yapamıyorsunuz. Gözlemlediğim kadarıyla çoğu platform bunun önlemini alarak farklı platformların hazırlığı içerisindeydi. Sektöre sürpriz olmadı.
Gayrimenkul’de Kitlesel Fonlama
Gayrimenkule ilişkin fonlamalar da bu kapsamda gerçekleştirilemiyor. @StartupHukuku ‘ na sanırım en geç 2 ayda bir bu projeyle gelen girişimciler oluyor. Neden yapmamaları gerektiğine dair elimizde daha güzel bir kaynak oluşmuş oldu. Soruların azalacağını öngörüyorum.
Yurtdışı Girişimlerin Fonlanması
Yurtdışındaki girişimlere fon toplamak artık mümkün değil. Bu durum, bu denli yükümlülüğün altına giren Platform’ların faaliyet alanını kısıtlaması bakımından üzücü. Bununla birlikte SPK muhtemelen takip mekanizmasının zorlaşmasından çekindiği için önlem aldı.
Platformlara kontrollü reklam kuralı gelmiş. Projeyi tanıtmak dışında doğrudan fonlanan girişimlerin ürün ve servislerine dair reklam veremez hale gelmişler. Tahminim en önemli tanıtım kaleminin bu olduğu yönünde. Ben en azından şuana kadar hep ürün/hizmete tav olup fonladım.
Geniş yetkili aracı kurumlar hariç platformlar paylara ilişkin olarak ikincil piyasa işlemlerine aracılık edemeyecekler. “İkincil piyasası olmayan bir hisseyi almak fonlayan için ne kadar anlamlı olacaktır?” sorusu şirketten çıkış yapma oranının çok az olduğu bir ülkede önemli.
Uygulaması çok da mümkün gözükmeyen önemli bir düzenleme: Eğer yurtdışında yerleşik bir kitle fonlaması platformuysanız ve Türkiye’deki kişilere tanıtım, reklam ve pazarlama yaparsanız Tebliğ’in sınırları içerisine gireceksiniz. Bu nasıl uygulanır, engellenir ve denetlenir?
Bu şüphesiz, bizlerin yurtdışında kitlesel fonlama yapmasını engellemiyor. Tebliğ açıkça bu faaliyetlerin, bu amaçla açılan hesapların kapsam dışında olduğunu belirtmiş. Konu sadece onların bize reklam yapmasıyla ilgili.
Platforma e-devlet ile girecekmişiz. Doğal olarak bu işlemler de Merkezi Kayıt Kuruluşu ile paylaşılacak. Borsa’da işlem yapmak için hesap açmanın benzeri bir “Paya Dayalı Kitle Fonlaması Faaliyetleri Genel Risk Bildirim Formu” imzalamak durumunda kalacağız.
Kişisel Veriler
Eğer kitlesel fonlamanın sebep ve sonuçlarını anlayamayacak seviyede olduğunuz anlaşılırsa üyelik başvurunuz reddedilecek. Yıllık geliriniz de aynı şekilde raporlanacak. Göz yaşartan bir atıfla KVKK’ya uygun veri devri zorunluluğu Tebliğ’e eklenmiş.
KVKK konusunda daha fazla şey okumak istiyorsanız gelişmeler için @VirconGroup Veri Koruma hesabını, aylık bültenlerini veya benim diğer floodlarımı takip edebilirsiniz. Mümkün olduğunca Türkiye ve Dünya’daki gelişmeleri bu alanda faaliyet gösteren birisi gözüyle yorumluyorum.
Fonlama Sınırları
Eğer nitelikli yatırımcı değilseniz, yani “melek yatırım lisansı”nız yoksa, yıllık en fazla 20.000 TL fonlama yapabiliyorsunuz. 1.000.000 TL ve üstü geliriniz varsa bu tutar 100.000 TL’ye kadar çıkabiliyor. (Beyan ettiğiniz gelirin %10’u şeklinde hesaplanıyor.)
Zaten 1 milyon TL üzeri varlığınız varsa nitelikli yatırımcı da olabiliyorsunuz. Parası olup akredite olmayanlar için bir imkan sağlanmaya çalışılmış şeklinde yorumlayabiliriz. Doğrudan akredite olmaya yönlendirmeleri de sağlıklı bir yöntem olabilirdi.
Hisse satışı şeklinde fon toplanamıyor. Şirket kurulmuş olmalı ve sermaye artırımı şeklinde gerçekleşmeli. Oy verme hakkı olmayan paylar da çıkartıp kitle fonlamasıyla vermek mümkün hale gelmiş.Bu imkan varken sanmıyorum kimse hisseyi devralsın ya da kimse “oylu pay” ihraç etsin.
Normalde şirketlerde paranın 4’te 1’ini taahhüt ederek fonlama yapabiliyorken, kitle fonlamasında bu riske girilmemiş, tamamının nakden ödenmesi gerekiyor. Bilgi formunda vereceğiniz imtiyazları bildirmek durumundasınız.
En fazla iki grup imtiyaz tanıma şansınız var: Nitelikli yatırımcılar ve nitelikli olmayanlar. İmtiyaz farkı yaratamıyorsunuz. Platform olarak bu bilgi formunu okuttuğunuzu loglamak durumundasınız. Bir startup yılda en fazla 2 kampanya yapabiliyor.
Halka arz sisteminin kolaylıkla dönülmemesi amacıyla her yıl değişen izahname hazırlama yükümlülüğü sınırlarına da dikkat çekilmiş. Fon talebiniz 1.000.000 TL’yi aşıyorsa en az %10 nitelikli yatırımcılar tarafından fonlanmak durumunda.
Eğer kitlesel fonlama ile fon topluyorsanız 3 sene hisse devri yapamıyorsunuz! Bu güveni sağladığı kadar girişimcileri kitle fonlamasından uzaklaştıracak bir konu haline gelebilir. Miras, icra, eş konuları, kendi aralarındaki devirler ve melek yatırımcılara devir kapsamın dışında.
Kampanya en fazla 60 gün olabiliyor. Fonlama yapan yatırımcı 48 saat içerisinde sebep göstermeksizin işlemden cayabiliyor. (Bu muhtemelen kampanya başında fonlama ivmesini yükseltmek için iyi niyetli olmayan şekilde de kullanılacaktır. Bunun sıklığına önlem getirilmeli.)
Eğer para bu süreçte nemalandırılıyorsa ve bir şekilde iadesi söz konusu olursa nemalanan tutar da parayı veren Yatırımcı’ya iade ediliyor. Eğer proje başarılı bir şekilde fonlanırsa 30 gün içinde sermaye artırımı yapılıyor, MKK üzerinden hisseler yatırımcılara ulaştırılıyor.
Eğer gerekli tutara ulaşılamaz ve kampanya başarısız olursa tüm para varsa nemalarıyla birlikte yatırımcılara iade ediliyor. Burada @Fongogo_ ‘nun uyguladığı “Ya Hep Ya Hiç” politikasının mevzuatı şekillendirdiğini görüyoruz. Tebrikler @gurses_ebru ve Ali Çebi.
Fonlanabilmek için teknoloji ya da üretim alanında faaliyet göstermeniz, kurulu ve 5 yılı geçmeyen bir şirket olmanız gerekiyor. Bununla birlikte belirli gelir sınırlarını aşmıyor olmanız da bekleniyor. Bunun detayına SPK tebliğinden de ulaşabilirsiniz.
Kabaca, aktif toplamınız 10 milyon TL’yi geçmemeli veya Net satış hasılatı dışında kalan diğer gelirler toplamınızın ve net satış hasılatınızın her ikisi de beş milyon Türk Lirasından az olması gerekiyor diyebiliriz.
Bu çok teknik oldu, kitle fonlaması nedir, nasıl çalışır sorularını @basaarkaya Medium blogunda gayet güzel açıklamış:
Herkese Parası Kadar Söz Hakkı Veren Sistem: Hisse Bazlı Kitlesel Fonlama
Ayrıca @fongogo kurucularından @gurses_ebru de @oguzhan ‘a konuk oldu: