Umutla ilk adımı atılan birçok yolda çok zorlu dönemeçler geçmeden hedefe varılmaz. Girişimciler bakımından da durum böyledir. Bir Startup için bu yolun hem maddi hem manevi değeri de bu zorlu dönemeçlerin sayısı ile doğru orantılıdır.
Startup olarak çıkılan yollar bazen çok uzaklara gider, farklı ülkelerde ticari ilişki ağları örmek gerekir. Uluslararası alanda yaptığımız ticari anlaşmalarda çeşitli problemlerle karşılaşmak işin doğası gereği daha olasıdır. Taraflar arasında yapılan anlaşmalar her ne kadar maksimum düzeyde uyuşma sağlama amacıyla titizlikle hazırlanmış olsa da uluslararası ilişkilerin kendi karmaşık yapısı bile uyuşmazlık çıkma riskini arttırmaktadır.
Peki çiçeği burnunda Startup, farklı ülkelerdeki firma veya şahıslarla aralarındaki uyuşmazlıkta “bitti artık daha ileri gidemem, bu sorunu çözemem” demeye yaklaştığı anda hangi yolları kullanırsa kendisi için daha faydalı bir tercih yapmış olur?
Uluslararası platformda tarafların aralarında anlaşarak çözümleyemediği ve kesin anlaşmazlığa düştüğü durumlarda problemleri iki yoldan çözmeleri mümkündür. Bunlardan biri dava yoluyla devlet yargısına başvurmaları; bir diğeri ise alternatif uyuşmazlık çözüm yolları olan müzakere, arabuluculuk (uzlaştırma) ,tahkim, hakem-bilirkişilik, kısa yargılama ve kısa jüri yargılaması yollarından kendilerine uygun olanı seçmeleridir.
Yazının devam eden bölümünde bu yollardan tahkim yolunun ne olduğu ana hatları ile çizilmeye çalışılacaktır.
Uluslararası ticarette hız ve maliyetlerin düşük olmasını sağlamak önemlidir. Bu sebeple karşılaşılan ticari uyuşmazlıkların genellikle tahkim yoluyla çözülmesi yoluna gidilir.
Tahkim; bir konuda ihtilafa düşmüş olan iki tarafın, kendi aralarında anlaşarak çözümü devletten ayrı bir makama veya şahsa bırakmalarıdır. Tahkime kamu düzenini ilgilendirmeyen, kanuni yasak olmayan konularda gidilebilmektedir.
Taraflar serbest iradeleriyle tahkimin tüm yönlerini belirleyebilmektedir(hakem sayısı, tahkim yeri, uygulanacak hukuk vb.) Hakem, uyuşmazlığın çözümünü sağlayacak olan özel kişilerdir. Hakemlerin çözüm konusunda resmi sıfatları bulunmamasına rağmen taraflar aralarındaki anlaşma gereği hakemlerin verecekleri karara razı olacaklarını önceden kabul etmişlerdir.
Tahkim kavramı genel bir ifadedir. Taraflar ile hakemler arasında anlaşma, tahkim sözleşmesinin konusu olan maddi hukuk sözleşmesi ve tahkimin temelinin oluşturan tahkim sözleşmesi bir bütün olarak tahkim kavramının içinde yer alır.
Tahkim sözleşmesi, asıl sözleşmeye konan bir tahkim şartı veya ayrı bir sözleşme şeklinde yapılabilir. Tahkim şartı veya sözleşmeleri yazılı şekle tabidir. Buradaki yazılı şekil adi yazılı şekildir. Yani tarafların kendi aralarında, resmi bir memur olmadan anlaşmayı yapmaları ile geçerli bir tahkim sözleşmesi kurulmuş olur.
Tahkimin Taraflara Sağladığı Başlıca Yararlar
Hız: Bir uyuşmazlığın mahkeme kanalı ile sonuçlanması uzun yıllar alabildiği halde, tahkim yoluyla anlaşmazlıklar çok daha kısa sürede çözümlenebilmektedir.
Düşük maliyet: Dava yolunda harç masrafları, yargılamanın uzun sürmesi bu sürede paranın değer kaybetmesi gibi çeşitli nedenlerle tahkime göre daha pahalı bir yöntem olmaktadır.
Güvenilirlik-Uzmanlık-Güncellik: Hakemlerin konusunda uzman kişiler arasından taraflarca seçilmesi kararın uygunluğu konusunda daha fazla güven duyulmasını sağlamaktadır.
Gizlilik: Mahkemelerde duruşmaların herkese açık görülmesi tarafların itibarlarının zedelenmesi ve ticari sırlarının açığa çıkması riskini taşır. Ancak tahkimde duruşmaların kapalı olması ve sadece ilgili, görevli kişilerin bulunması ile gizliliğin sağlandığını söylemek mümkündür.
Günümüzde hakemlik hizmeti veren kurumsal tahkim merkezlerinden bazıları;
*İstanbul Tahkim Merkezi ( ISTAC Istanbul Arbitration Center) : 1 Ocak 2015 tarihinde yürürlüğe giren 6570 sayılı İstanbul Tahkim Merkezi Kanunu ile kurulmuş olan İstanbul Tahkim Merkezi, bağımsız bir tahkim kurumudur.
*Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü Tahkim Mahkemesi(WIPO Arbitration Court):Pek çok uluslararası karakterli sınai mülkiyet ve alan ihtilafı burada görülür. Merkezi Cenevre
*MTO Tahkim Mahkemesi(ICC Arbitration Court):Paris’te kurulmuştur. Avrupa’da en çok tercih edilen tahkim kurumudur.
*Londra Uluslararası Tahkim Mahkemesi(London Court of International Arbitration/ LCIA)
*Rusya Federasyonu Ticaret ve Sanayi Odası Uluslararası Tahkim Mahkemesi (The International Commercial Arbitration Court at the Chamber of Commerce and Industry of Russian Federation/ ICAC)
*Amerika Tahkim Odası (The American Arbitration Association/ AAA)
Sonuç olarak; ana hatlarıyla anlatmaya çalıştığımız tahkim, taraflara sağlamış olduğu faydalar göz önünde bulundurulduğunda tercih edilebilirliği oldukça makul bir hukuk yolu olarak görülebilir.
Startupların çıktıkları yollarda en az uyuşmazlıkla hedeflerine varmaları, birden çok problemle karşılaştıklarında ise umutla yola devam edebilmeleri temennisiyle bir sonraki yazı yolculuğumuza kadar umutla kalın, esen kalın.
Kaynakça:
- Prof.Dr.Cemal Şanlı-Milletlerarası Özel Hukuk(2013-İstanbul),Vedat Yayıncılık
- Hakan Akın-Yeni İşimiz Dış Ticaret-9.Basım(2013)
- http://www.moment-expo.com/uluslararasi-ticari-uyusmazliklarin-cozum-yollari
