Pivot etmek, evdeki hesap çarşıya uymadığında ve sizin bunu fark etmenizle başlayan süreçtir. Lean Startup metodolojisinin kurucusu Eric Ries’in pivot etmeyi anlattığı videoya göz atabilirsiniz. Peki başarılı bir pivot süreci nasıl olur?
- Planınızın işe yaramadığını fark edin.
Pivot etme fikrinin aklınıza düştüğü ilk an, izlediğiniz rotanın startup’ınızın gelişimi, potansiyelini gerçekleştirmesi ve hatta hayatta kalması açısından tehdit oluşturduğunu fark ettiğiniz andır. Bu ani iyi analiz edin: İçinde bulunduğunuzu düşündüğünüz durum kişisel mi yoksa gerçekten iş planınız ile mi ilgili? Belki de girişimcilik yorgunluğu veya tükenmişlik (burnout) yaşıyorsunuz. Uzun süredir ara vermeden veya çok yoğun çalışıp, artık sonuçlarını almak mı istiyorsunuz? Kendinize sorun: Sonuç almayı beklemek için doğru zaman mi, yoksa sabırsız mı davranıyorsunuz? Objektif olun. Birkaç günlük doğa tatiline çıkmanız, kendinizi dinleyebilecek bir ortam yaratmanız, sağlıklı değerlendirme yapmanıza yardımcı olabilir.
- “Nedenler Ağacı” oluşturun.
Gidişatı analiz ettiniz, durumun kişisel olmadığından eminsiniz, tespitinizi yaptınız: İş planınız işinizin amaçlarına hizmet etmiyor. Peki neden? Nedenini sorgulayın. Çoğu defa bunu zihninizde soyut olarak yapmak, moral bozukluğuna yol açabilir. Kendi kendinize “neden böyle oldu?” diye hayıflanmak yerine, elinize bir kâğıt, kalem alın. Planınızın sizi hedeflediğiniz yere değil de, bulunduğunuz noktaya getirmesinin sebeplerini sıralayın. Bulduğunuz sebepleri renkli kalemler kullanarak gruplandırabilir, birçok kolu olan bir ağaç grafiğe çevirebilirsiniz. Ben buna “nedenler ağacı” diyorum. Sizin durumunuzda bu, majör, orijinal bir nedenden kaynaklanarak birbirine eklenmiş bir “nedenler zinciri” yada birbirini sarmalayarak büyüyen bir “nedenler çığı” da olabilir. Neden sorusunu bir seri halinde sorun, ve bulduğunuz her cevaba uygulayın. Bunu sorunun köküne inene, çekirdeğine ulasana kadar tekrarlayın.
- Birkaç gün bekleyin, bulduğunuz nedenlerin “üzerine uyuyun”.
Pivot etmek karnınıza ağrılar sokan, uykularınızı kaçıran bir süreç. Bir yandan bunu yapmanın işinizin hayatta kalması için olmazsa olmaz olduğuna kendinizi ikna etmeye çalışırken, diğer yandan her şeyinizi kaybetmekten korkuyor olabilirsiniz. Bu durumda kendinizi bir çıkmazda bulabilirsiniz. Bu son derece doğaldır. Bunu aşmanın yolu, aşırı düşünmeyi ve aynı şeyleri tekrar tekrar analiz etmeyi bırakmaktır. Nedenler ağacınıza dinlenmesi ve olgunlaşması için birkaç gün zaman tanıyın. Ne kadar zor olursa olsun, pivot etmek konusunu birkaç gün için tümden rafa kaldırın ve bunu düşünmeyin.
- Hafızanızı tazeleyin: Vizyonunuzu ve uzun vadeli hedeflerinizi hatırlayın.
Startup’ınızı kurarken neler hayal etmiştiniz? İlk hedefleriniz nelerdi? Peki ya amacınız? Hedef kitleniz kimlerdi? Büyüme planınızı hatırlıyor musunuz? Bu soruları tekrar gözden geçirin. Vizyonunuzu ve amaçlarınızı anımsayın. Problemli kısımları revize edin, yada gerçekten gerekiyorsa sıfırdan başlayın. Yeni hedefler koyun, işiniz için yeni bir başarı tanımı yapın. Tüm bunları yaparken cesur ama gerçekçi olun. Net ve kısa cümleler kurun.
- Yeni planlar oluşturun ve bunları test edin.
Ulaşmak istediğiniz hedeflerle ilgili net bir fikriniz var, fakat planlarınız işe yaramıyor. Öyleyse yeni bir yol haritası çizin. Bu, pivot etmeyi fikirden aksiyona geçiren kilit noktadır. Cesur ama gerçekçi olun. Tek bir plan oluşturmak zorunda değilsiniz, aklınıza gelen her ihtimali yazın, detaylandırın. Unutmayın ki pivot etmek bir planı uygulamak değil, birçok planı test etmek ve işinizin geleceği için en uygununu seçmektir.
- İletişim iletişim iletişim!
Yeni planlarınızı oluştururken, elbette, ekibinizle iletişim halinde olacak, birlikte hareket edeceksiniz. Pivot etme kararını alırken ve sonrasında kurucu ortaklarınızı, danışmanlarınızı ve hatta yatırımcılarınızı sürece dahil edin. İletişim kanallarınızı her zaman açık tutmanız pivot sürecinin en önemli unsurlarından biridir. Geminiz yön değiştirirken, herkesin güvende ve işbirliği içinde olduğundan emin olun.
- Hukuki adımları atlamayın.
Pivot etmeyi uygulamaya geçirmek ile uğraşırken, bir iş adamı olarak hukuken yapmanız gerekenleri göz ardı etmeyin. Örneğin, startup’ınızı Türk yasalarına tabi bir anonim şirket olarak kurduysanız, pivot etmek, şirketinizin faaliyet konusunun değiştirilmesini gerektirebilir. Bunu esas sözleşme değişikliği ile yapmanız gerekir. Dahası, gündeminde, şirketin faaliyet konusunun değiştirilmesine ilişkin esas sözleşme değişikliği bulunan genel kurul toplantılarında “Bakanlık Temsilcisi” bulundurma zorunludur. Bunun gibi yasal zorunlulukların yerine getirilmesinde, hukuk danışmanınızdan destek almanız önemlidir.
- Yeni planınızın başarısını ölçecek göstergeleri tanımlayın.
Gerekiyorsa, başarıyı ölçmek için “KPI” (key performance indicator – temel performans göstergesi) veya bir başka terimi kullanın. Temel nokta, yeni planınızın işe yarayıp yaramadığını objektif olarak tespit edebilmenizdir. Bunun için hangi göstergeleri izleyecek, hangi rakamları takip edeceksiniz? Bunları belirleyin.
- Ölçümleri izleyin, geribildirimleri takip edin.
KPI ve gösterge panelinizi (“dashboard”) izleyin. İşinizin başarılı olması için uygulamaya başladığınız yeni planın işe yarayıp yaramadığını periyodik olarak, her aşamada ölçün. Başarı ve başarısızlık göstergesi olabilecek tüm geribildirimleri değerlendirin. Rakamlar, kilometre taşları ve trendleri izleyin.
- Pivot etmenin “başarısızlık” olmadığını hatırlayın. Gerektiğinde tekrar pivot etmekten çekinmeyin.
Pivot etmeyi, başarısızlığa uğramamak için yaptığınızın farkına varın. Startup’ınızın hayat döngüsünde, birkaç kez pivot etmeyi gerekli görebilirsiniz. İçinde bulunduğunuz şartları doğru analiz ettiğiniz surece, bunda bir problem yok elbette. Ancak unutmayın ki pivot etmek, aksiyona geçmesi kolay bir karar değil. Ne zaman ve nasıl pivot edeceğini öğrenmek, ve bunu başarılı bir şekilde hayata geçirmek, işinizi başarısızlıktan, “batmaktan” kurtarır. Hatta, işinizin ömrünü uzatır ve uzun vadede başarı şansınızı artırır.