Lisanslar son zamanda en çok soru gelen alanlar arasındaydı. Açık kaynaklı ve özgür yazılımlar konusunda belli kavramları ve bu kavramlar altında yatan felsefeyi malumunuz yazılarımızla (1 & 2) inceledikten sonra hem yazılımcıların hem de hukukçuların gerçekten bilmeleri gerektiğini düşündüğümüz diğer bir konuya geldik, lisanslar.

İlk yazımızdan hatırlayabileceğiniz üzere, hukuken, yazılıma ait parçalar ve yazılımın kendisi bir eser niteliğindedir. Bu nedenle doğdukları andan itibaren telif hakkı koruması altında oluyorlardı.

Telif hakkını ise, eser sahibine, eseri ile kimlerin neler yapabileceğini söyleme yetkisi veren koruma kalkanı olarak nitelemiştik. Eser sahiplerinin bu korunaklı alan içine kimleri alacağını ya da eser üzerindeki haklarından hangilerinin bu korunaklı alan dışına, ne şartlarla çıkabileceğini ise lisans sözleşmeleri ile belirliyorduk.

İşte açık kaynak ve özgür yazılımların lisanslarını yukarıdaki açıklama ve bu kavramların felsefesi ile birlikte düşünün. Yazılımınızı kullanacak her kişi ile ayrı ayrı lisans sözleşmesi yapmak yerine, yazılımınız içine yerleştirdiğiniz bir lisans ile telif hakkı sahibi olarak, bu kişilere bu yazılımla neler yapabileceğini söylüyorsunuz.

Açık kaynak ve özgür yazılımların lisansları, açık kaynak insiyatifi (OSI) ve özgür yazılım vakfı (FSF) tarafından bir incelemeden geçirilerek kabul edilen lisanslardır. Her iki örgütün de lisans kabul ve eleme süreçleri birbirine benzerlerdir.

Lisanslar genel olarak, yazılımcılar tarafından projeleri içine koydukları “License” klasörleri içinde bulunuyorlar. GNU tabanlı programlarda bu klasörün “Copying” olarak isimlendirilmesi öneriliyor. Burada hangi lisansı kullanmayı seçtiyseniz, o lisansa ait, genellikle, kısa metni bulunduruyorsunuz. Mesela Apache v.2 olarak adlandırılan lisans, bu kısa metin içerisinde apache.org/licenses bölümüne bir link veriyor ve lisansın uzun versiyonunu burada bulabiliyorsunuz. Çeşitli lisanslar da bu ve benzeri yöntemler kullanıyorlar.

Ortak noktaları, yazılımınızın içinde bir yerlerde bulunuyor olmaları aslında. Yazılımcı olmayanlar için anlaması zor olsa da, yazılımcıların bir proje içinde rahatlıkla bulabileceği şekilde konumlanıyorlar. Zaten açık kaynak lisanslamaları da yaklaşık 30 senelik bir geçmişe sahip.

Her lisansın başlangıcı bile sizden farklı şeyler talep ediyor. Aşağıda lisans metinlerini kendi işinize kopyalarken, nasıl başlamanız gerektiğini gösteren ufak bir tablo mevcut.

(APACHE v.2)
Copyright [yyyy] [name of copyright owner] (GPL 3.O)
<one line to give the program’s name and a brief idea of what it does.>
Copyright (C) <year>  <name of author>
(MIT License)
Copyright <YEAR> <COPYRIGHT HOLDER>

Bunun dışında ise lisansların yine bir hukukçu tarafından yapılmış kısa özetleri şöyledir;

– Permissive (yani izin veren veya ikincil anlamında hoşgörülü) lisanslar olarak adlandırılan ve oldukça kısa olan MIT, BSD ve ISC lisansları temel olarak “yazılımımla ne istersen yap, sadece beni dava etme” demektedirler.
– Apache lisansı da “yazılımımla ne istersen yap, sadece beni dava etme” demekle birlikte olaya biraz daha özellik katıyor. Açık kaynak yazılımın dağıtımını engelleyebilecek özellikle patentleme gibi unsurların karşısında durabilecek maddeler içermektedir. Karışıklığı itibariyle avukatların en sevdiği lisans olarak da bilinen bir lisanstır.
– GPL Lisansları ise; “bu yazılımın türevi bir şey yapar ve bu lisansla belirlenen koşullar altında bunun dağıtımını yaparsan, yaptığın bu türev işi de bu lisans altında yayınlamak zorundasın” demektedir. Tabi detayları muhakkak bilinmelidir.

Yine pek çok kaynakta belirtildiği üzere günümüzde en çok kullanılan lisans, bir sonraki yazımızda detaylarını paylaşacağımız MIT Lisansıdır. Çünkü gerçek anlamda kısa ve anlaşılır bir lisanstır. MIT Lisansından sonra ise serinin son yazısı olacak GPL lisansını inceleyeceğiz.

Posted by Yiğit Cem Coşkun

Fenerbahçe Spor Kulübü'nde Avukat, İstanbul Üniversitesi Yüksek Lisans Öğrencisi, AFS'de Eğitmen, Aktivist, Sivil Toplum ve Sivil Özgürlük Gönüllüsü.

One Comment

  1. “CC BY 4.0” Lisansı hakkında bilgi verir misiniz? Değişiklik yapabiri miyiz? Ticari amaçla kullanabilir miyiz? Atıfta bulunmak zorunda mıyız? Teşekkürler.

    Cevapla

Leave a reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir