Para, ilk ortaya çıktığı zamandan bu yana farklı formlara bürünüp bir alışveriş aracı olarak karşımıza çıkıyor. Fakat ekonomistler ve hukukçular paranın para olması konusunda aynı fikirde değiller. Bu tartışmanın konularından birini ise sanal para oluşturuyor. Para Hukuku, paranın tanımlanmasından para ile ilgili her türlü kanun maddesiyle ilgilenen bir dal olmasının yanında, kendine madeni paradan sanal paraya kadar geniş bir çalışma alanı yaratıyor.

Geçtiğimiz aylarda ise Dubai yeni yasal para birimi olarak “emCash”i kabul edeceğini bildirdi. Fakat bu durumla alakalı hem hukukçular hem de ekonomistler tartışmayı sürdürüyor. Bir sanal para devlet egemenliğine girebilir mi? Eğer devlet egemenliğine girebilirse hukuki anlamda para işlevini görebilir mi? Bu durumda devletin emCash’i aynı kâğıt parayı çıkardığı gibi dolaşıma çıkarma yetkisi olacak mı?
emCash, sanal para olmasıyla birlikte, Dubai devlet yetkililerinin yaptığı açıklama ile anlaşıldığı kadarıyla ulusal para sisteminde yer alacak bir para birimi olması planlanıyor. Sanal para, yüksek işlem hızı, işlem bilgilerinin güvenliği ve düşük maliyete sahip olması gibi bilgilerin yanı sıra, aracılığın var olduğu merkezi sistemler ile merkezi olmayan sistemlerdeki riskleri de üstünde taşıyor. Fakat hala bir sorun var: Para nedir?

Ekonomistler parayı “toplumun para olarak kabul ettiği nesne” olarak tanımlıyor, yani bazı kriterleri yerine getiren bir değişim aracı olduğunu düşünüyorlar. Fakat hukukçular daha farklı düşünüyor. Hukukçuların bakış açısıyla para devlet egemenliğinin bir parçası, bu nedenle de Türkiye’de para birimini belirleme ve parayı dolaşıma çıkarma yetkisinin parlamentoda olması gerektiği savunuluyor. Türkiye Büyük Millet Meclisi ise bu yetkiyi kamu kurumları ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası AŞ. eliyle kullanıyor. Hukukçulara göre para bu egemenlik yetkisinin vücut bulmuş halinin yanında Türk Ticaret Kanunu, Borçlar Kanunu ve diğer kanunlardaki hükümlere konu olması gereken ve belli bazı sonuçlar bağlanabilen bir eşya olduğunu düşünüyorlar. Bu durumda Dubai’nin emCash’i ulusal para olarak kabul etmesi mümkün mü?

İlk olarak emCash üzerine devlet yetkilileri “kahve almaktan, okul masraflarına” tüm satım sözleşmelerinde geçerli olmakla birlikte devletin de kabul edeceği para birimlerinden biri olduğunu ileri sürüyor. Fakat eğer “mining” yapılamayacaksa, geriye tek seçenek olarak bunu ulusal para ile satın almak kalıyor. Bu nedenle emCash yalnızca ekonomik anlamda para sıfatını kazansa da hukuki anlamda para kriterlerini sağlamayan bir değişim aracı haline geliyor.

Bitcoin ve türevleri yalnızca bir kişiye ait olmayan, bir kurum veya kuruluş tarafından dolaşıma çıkarılmayan ve mining veya satın alma ile elde edilebilen değerler olarak karşımıza çıkıyor. Eğer emCash de bir sanal paraysa, yazılımlar ile bir sanal para halini alıyor. Fakat ulusal para olarak kabul edilen emCash, yapılan açıklamalardan anlaşıldığı kadarıyla devlet egemenliği altında olmayan bir para birimi oluyor. Fakat hukuki anlamda para olabilmesi adına devletin parayı egemenlik aracı olarak sağlaması ve dolayısıyla bazı hüküm ve sonuçlar bağlaması gerekiyor. Hayatın doğal akışındaki bazı sonuçlar bağlayabiliyor olsa da, devlet egemenliğini yansıtan bir araç olmadığından dolayı yine bir değişim aracı olarak varlığını sürdürüyor.

Son olarak devletin emCash’i ulusal para olarak kabul edeceğini açıklayabiliyor olmasının tek sebebi devlet kurumlarının emCash ile yapılan ödemeleri kabul etmesi oluyor. Örneğin bir trafik cezası ödeneceği zaman nakdi ve kaydi para yanında emCash ile ödemenin yapılabileceği kabul ediliyor. Eğer bu nedenle bir sanal para, ulusal para olarak kabul edilebiliyorsa; Amerika, İngiltere ve hatta Türkiye de devlet kurumlarına yapılacak ödemelerde Bitcoin ve türevlerini kabul edip sanal parayı ulusal parası haline getirebilir. Ödemenin kabul edilebiliyor olması ve bununla birlikte işlemlerin gerçekleştirilmesi yalnızca gecikme veya diğer bir deyişle temerrüdün oluşmamasını sağlıyor. Yine devlet egemenliğini sağlamadığından dolayı, devlet kurumlarının ödemeyi sanal parayla kabul edebiliyor olması sanal parayı ulusal para haline getirmiyor.

Bazı ülkeler sanal parayı yasakladığını açıklayıp yalnızca ülke içi alım satım sözleşmelerine sınır getirirken, bazı ülkelerse sanal parayı ulusal para olarak kabul edeceğini ve altyapı çalışmalarının sürdürüldüğünü açıklıyor. Fakat ekonomistler ile hukukçuların tanımıyla para farklı olduğundan dolayı her türlü değişim aracının adı “para” olmuyor. Günün sonunda ulusal para olarak kabul edileceği açıklanan bu sanal para türü, yalnızca bir değişim aracı olarak varlığını sürdürmeye devam ediyor.

Posted by Bahar Şahin

Leave a reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir